جواب معرکه
استعاره مصرحه:
هرگاه در بیت، مشبهٌبه را بیابیم که در معنای حقیقی خود بهکار نرفته و با معنای مفهومیِ خود در بیت رابطهٔ تشبیهی داشته باشد، آن لغت دارای استعارهٔ مصرَّحه است. برای نمونه:
بتی دارم که گِرد گل ز سنبل سایهبان دارد بهار عارضش خطّی به خونِ ارغوان دارد
حافظ معشوق خود را از این جهت که در پرستیدن و ستایشکردن بسیار مشابهِ بت یافتهاست ، بدون آوردن سایر ارکان تشبیه، بت را بهجای معشوق بهکار بردهاست. به همین شکل واژههای «گل» و «سنبل» هم چنین حالتی دارند و حافظ گل را بهجای چهره معشوق و سنبل را بهجای موهای معشوق که روی صورتش افتاده بهکار بردهاست و تکرار و اشاره به مشبهٌبه و یا حتی یکی از ویژگیهای آن را ضروری و واجب نمیشمرَد.
به زبان ساده میتوان گفت تشبیهی که تنها مشبهٌبه آن ذکر شود استعارهٔ مصرحه است. بتی دارم: معشوق مانند بت؛ که گِرد گل: چهره مانند گل؛ ز سنبل سایبان دارد: گیسوی مانند سنبل.
به دو شکل استعاره مکنیه را خواهید دید.
1- اضافی: چنگال مرگ { مرگ مانند حیوانی است که چنگال دارد}
2- گسترده: به صحرا شدم عشق باریده بود. { عشق مانند باران بر صحرا میبارد}
در هر دو حالت دقت کنید که استعاره مکنیه در ژرفساختش یک تشبیه گستره است. که از این تشبیه تنها مشبه و یکی از ملائمات و جزئیات مشبهبه بیان گردیده است.
مثال1- مرگ مشبه - چنگال از ویژگیهای مشبهبه است.
مثال2- عشق مشبه- باریدن از ویژگیهای مشبهبه است.
معرکه یادت نره